برای اینکه معامله‌گر بتواند ۱۰ قرارداد آتی آبان بفروشد می‌بایست به همین میزان (۱,۰۰۰ گرم یا ۱,۰۰۰ برگه سهم) گواهی سپرده از سامانه سهام خریداری نماید.
با توجه به اینکه هر واحد گواهی سپرده زعفران نگین زرین برابر با یک گرم است. لذا معامله‌گر اقدام به خرید ۱,۰۰۰ واحد (گرم) گواهی سپرده زعفران نگین از بازار سامانه سهام می‌نماید. با توجه به مفروضات مثال، قیمت هر گرم گواهی سپرده زعفران برابر با ۱۳,۰۰۰ تومان است. لذا وی می‌بایست ۱۳ میلیون تومان برای خرید ۱,۰۰۰ واحد گواهی سپرده زعفران هزینه نماید. علاوه بر این کارمزد معاملات نیز ۰٫۰۰۲۴ ارزش خرید گواهی سپرده زعفران نگین می‌باشد که ۳۱,۲۰۰ تومان می شود. از سوی دیگر برای اخذ ۱۰ موقعیت فروش در سررسید آبان ماه می‌بایست به‌اندازه ۱۰ تا وجه تضمین به‌حساب عملیاتی خود واریز نماید.
این میزان سود ساده آربیتراژ هست که طی ۲۶ روز (فاصله ۱۸ مهر تا ۱۴ آبان) نصیب آربیتراژ گر می‌شود. که میتوان با سود بانکی مقایسه نمود و در صورت بالاتر بودن (به میزان مناسب) اقدام به آربیتراژ نمود.
محاسبه سود آربیتراژ با در نظر گرفتن هزینه خواب سرمایه
( هزینه فرصت پولی که سرمایه‌گذاری شده است نیز محاسبه شود.که در جدول بالا ما در نظر نگرفتیم ) .
برای محاسبه هزینه خواب سرمایه می‌بایست هم هزینه خواب وجه تضمین بلوکه‌شده را حساب نماییم و هم هزینه خواب سرمایه‌ای که صرف خرید گواهی سپرده نموده‌ایم.
برای محاسبه خواب سرمایه می‌بایست نرخ بهره بدون ریسک (سود بانکی) و تعداد روزهای باقیمانده تا سررسید را داشته باشیم.
درواقع باید ببینیم اگر این مبلغ را طی این مدت در بانک سپرده می‌کردیم چه میزان سود می‌گرفتیم که در حال حاضر نمی‌توانیم آن سود را بگیریم. این میزان سود نگرفته را نیز به‌کل مبلغ سرمایه‌گذاری اضافه نماییم.
بهای تمام‌شده خرید ۱۰۰۰ واحد گواهی سپرده (با در نظر گرفتن هزینه خواب سرمایه)
(۳۶۵÷تعداد روزهای باقیمانده تا سررسید) (۱+ نرخ بهره بدون ریسک) × مبلغ خرید گواهی سپرده
نرخ بهره بدون ریسک را میتوان معادل سود بانکی و یا سود اوراق مشارکت و … در نظر گرفت.
بهای تمام‌شده وجه تضمین برای فروش ۱۰ قرارداد آتی
(۳۶۵÷تعداد روزهای باقیمانده تا سررسید) (۱۰%- (۱+نرخ بهره بدون ریسک))× وجه تضمین برای اخذ۱۰ موقعیت فروش
نکته: به مانده حساب عملیاتی سود روز شمار ۱۰ درصدی تعلق می گیرد که می بایست از هزینه خواب سرمایه کسر شود.
درواقع در مثال بالا در مخرج کسر مجموع بهای تمام‌شده خرید گواهی سپرده وبهای تمام‌شده وجه تضمین در نظر گرفته می‌شود. به دلیل افزایش مخرج کسر سود آربیتراژ در این حالت کمتر از حالت محاسبه ساده خواهد شد.
نکات مهم در هنگام آربیتراژ
هنگام آربیتراژ کردن بین دو بازار سهام (نقد) و بازار آتی حتماً به چند نکته توجه کنید:
• اگر قیمت‌ها در بازار افزایشی باشد، احتمال کال مارجین شدن فروشندگان وجود دارد. لذا آربیتراژ کننده می‌بایست مبلغی را جهت جلوگیری از کال مارجین شدن در حساب خود داشته باشد. دقت نمایید شارژ کردن حساب به‌منظور جلوگیری از کال مارجین شدن میزان مبلغ سرمایه‌گذاری شده را افزایش می‌دهد (هزینه خواب سرمایه افزایش می‌یابد) این موضوع منجر به کاهش سود حاصل از اربیتراژ می‌گردد.
• اگر طی دوره باقیمانده تا سررسید، بورس کالا اقدام به افزایش وجه تضمین اضافی بگیرد و یا وجه تضمین افزایش یابد، آربیتراژ کننده می‌بایست مبلغ کافی جهت کسری حساب خود در نظر بگیرد. این موضوع نیز می‌تواند هزینه خواب سرمایه را افزایش و به‌تبع سود آربیتراژ را کاهش دهد.
• اگر در زمان سررسید، خریدار آتی به تعهد خود عمل ننماید (نکول نماید) آربیتراژ کامل نمی‌شود. درنتیجه سود آربیتراژ نصیب آربیتراژ کننده نمی‌شود.
مثالی از نحوه آربیتراژ کردن و نکول طرف مقابل
آقای X در روز ۱۸ مهرماه ۱,۰۰۰ واحد گواهی سپرده زعفران نگین (۹۷۰۸) از بازار بورس باقیمت هر گرم ۱۳۰۰۰ تومان می‌خرد. و در بازار آتی، ۱۰ موقعیت فروش آبان باقیمت ۱۵,۶۰۰ تومان می‌نماید. فرض کنید تا روز ۱۴ آبان قیمت‌ها با افزایش همراه شوند. در روز ۱۴ آبان قیمت پایانی گواهی سپرده برابر با ۱۵,۷۰۰ تومان و قیمت تسویه آتی آبان برابر با ۱۶,۰۰۰ تومان بشود. چنانچه در تاریخ سررسید طرف مقابل آقای X نکول کند، میزان واریز و برداشت‌های حساب آقای X به شرح ذیل خواهد بود.
اگر شخص خریدار نکول نمی‌کرد در آخرین روز معاملاتی وجهی برابر با (۱۶,۰۰۰,۰۰۰=۱۶,۰۰۰×۱۰۰×۱۰) به‌حساب آقای X واریز می‌شد. با توجه به اینکه آقای X موقعیت‌های فروش خود را باقیمت ۱۵۷۰۰ فروخته بود درواقع می‌بایست مبلغ ۱۵,۷۰۰,۰۰۰ تومان به‌حساب وی واریز می‌شد اما با توجه به قیمت تسویه روز آخر ۳۰۰,۰۰۰ تومان بیشتر به‌حساب وی واریز شده است.
این ۳۰۰,۰۰۰ اضافی درواقع میزان زیان‌هایی است طی روزهای قبل (با توجه به رشد قیمت‌ها) از حساب آقای X به‌عنوان فروشنده کسر شده است. پس پول‌های برداشته‌شده، در روز آخر اگر قرارداد وارد مرحله تحویل بشود، برگشت داده می‌شود.
در این شرایط گواهی سپرده به‌صورت اتوماتیک و از طریق اتاق پایاپای به کد بورسی (سهام) خریدار منتقل می‌شود.
در صورت نکول خریدار:
با توجه به نکول طرف خریدار ۱ درصد ارزش قرارداد (با توجه به قیمت تسویه روز آخر) از حساب خریدار به‌حساب آقای X واریز خواهد شد.
۱۶۰,۰۰۰= (۰٫۰۱×۱۶,۰۰۰×۱,۰۰۰)
علاوه بر این، با توجه به بالاتر بودن قیمت تسویه از قیمت گواهی سپرده نگین زرین در آخرین روز معاملاتی تفاوت بین قیمت تسویه و قیمت گواهی سپرده به ازای هر گرم زعفران به‌حساب آقای احمدی واریز خواهد شد.
۳۰۰,۰۰۰=۱,۰۰۰×(15.700-16.000 )
پس بابت جریمه نکول مبلغ ۴۶۰,۰۰۰ = (۳۰۰,۰۰۰+۱۶۰,۰۰۰) تومان به‌حساب آقای x واریز می‌شود.
در صورت نکول آقای x می‌تواند گواهی سپرده را در سامانه سهام به فروش برساند. هر چه آقای X بتواند گواهی سپرده را باقیمت بالاتر بفروشد می‌تواند سود خود را بیشتر نماید (زیان خود را کمتر نماید).
چنانچه آقای X گواهی سپرده‌ها را در ۱۵ آبان باقیمت ۱۴٫۹۰۰ تومان به فروش برساند از فروش گواهی سپرده‌ها می‌تواند سودی معادل ۱,۹۰۰,۰۰۰=۱,۰۰۰ × (۱,۳۰۰-۱۴,۹۰۰) تومان دریافت کند.
اگر طرف مقابل آقای X نکول نمی‌کرد سود آربیتراژ وی ۲,۶۰۰,۰۰۰=۱,۰۰۰×(۱۳,۰۰۰-۱۵,۶۰۰) بود.
درحالی‌که در شرایط نکول و با مفروضات ذکرشده سودی معادل ۲۳۶۰,۰۰۰=۱,۹۰۰,۰۰۰+۴۶۰,۰۰۰ کسب خواهد نمود.
با احتساب زیان‌های کسر شده طی دوره، سود آقای X در حالت نکول برابر ۲,۰۶۰,۰۰۰ تومان خواهد شد.
۲,۰۶۰,۰۰۰ = ۲,۳۶۰,۰۰۰-۳۰۰٫۰۰۰
درواقع قیمت تسویه روز آخر، قیمت گواهی سپرده در روز آخر و همچنین قیمت فروش گواهی سپرده زعفران ۳ پارامتری است که میزان سود آربیتراژگر هنگام نکول را مشخص می‌نماید.
در پایان یادآور می شویم که معامله ای منجر به سود خواهد شد که پیش از آن دانش و مهارت کافی کسب شده باشد. امیدواریم این مطلب در درک مفهوم آربیتراژ و نحوه محاسبه آربیتراژ زعفران مفید واقع شده باشد.