مرداد سال ۱۳۹۹ بود که عده‌ی زیادی از مردم، پس از دوران طلایی بورس و رشد شارپ شاخص کل به یک‌باره خود را گرفتار صف‌های سنگین عرضه‌ی سهام بنیادی و غیر بنیادی می‌دیدند. احتمالا این تیتری است که تا سال‌های سال، مدرسان و فعالان بازار سرمایه از آن استفاده خواهند کرد. شکست‌ها هچقدر هم سنگین، زمانی برای انسان تجربه خواهند شد و از ضررهای سنگین‌تر بعدی جلوگیری خواهند کرد، که به خوبی گذشته را به‌یاد داشته باشیم و با بررسی شرایط حال و استفاده از ابزار دقیق، حتی تا حدی آینده را نیز پیش‌بینی کنیم.
بعد از اتفاقی که از مرداد امسال شروع شد و تا اوایل آذرماه امسال ادامه‌دار بود، عده زیادی از مردم به این مهم پی بردند که بازار سرمایه روی دیگری هم دارد که می‌تواند بسیار خشن و بی‌رحم هم باشد. در واقع آن روی دیگر سکه به سهامداران تازه‌وارد آموخت، که اگر قصد سرمایه‌گذاری در بازار را دارند، ملزم به فراگیری آموزش کافی و یا تکیه و اعتماد به افراد یا شرکت‌های لایق در بازار سرمایه هستند.
به عبارت دیگر برای اداره سبد سهام، افراد یا به دانسته‌ها و آگاهی خود تکیه می‌کنند و یا کار را، در ازای پرداختن کارمزدی توافق شده، به فرد سبدگردان حقوقی و یا شرکت‌های سبدگردان حقوقی می‌سپارند.
تاریخچه شرکت‌های سبدگردانی
در آذرماه سال ۱۳۸۴ با تصویب قانون بازار بورس و اوراق بهادار، فعالیت شرکت‌های سبدگردان در ایران به صورت رسمی و قانونی آغاز شد. اولین شرکت سبدگردان در سال ۱۳۹۰ تاسیس شد اما امروزه ده‌ها شرکت سبد گردان، با شیوه‌های مختلف، در بازار سرمایه فعالیت می‌کنند. سبدگردانی در واقع تصمیم به فروش، نگهداری یا خرید اوراق بهادار به نام سرمایه گذار معین، در قالب قراردادی مشخص، به منظور کسب انتفاع برای سرمایه گذار، تعریف می‌شود.
سبد گردانی و سرمایه‌گذاری در آن چه مشکلاتی دارد
امروزه با وجود تمامی تلاش‌های شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و سازمان بورس، شرکت‌های سبدگردانی به نوبه خود دچار مشکلاتی هستند. در گذشته باید تمامی قراردادهای سبدگردانی به سپرده‌گذاری رفته و تایید میشد و پس از تایید مجددا به سبدگردانی برمی‌گشت و ادامه پروسه‌ها از سر گرفته میشد اما در حال حاضر با وجود اینکه تعداد فرآیندهای آغاز فعالیت سبدگردانی اختصاصی کمتر شده است، اما طول دوره فرآیندهای رفت و برگشت قراردادها و مدارک طولانی‌تر از گذشته شده، چرا که به احتمال زیاد به علت افزایش تعداد قراردادها و نبود ظرفیت پاسخگویی در نهادهای ناظر، فرآیند بیشتر به طول می‌انجامد.
این فرآیندهای الزامی با توجه دغدغه‌های سازمان بورس و سپرده‌گذاری مرکزی، در جهت حمایت از حقوق سهامداران در نظر گرفته شده است. با این حال این فرآیندهای طولانی، مشکلاتی را در عملیات شرکت‌های سبدگردان به وجود آورده است.
دیگر الزامی که سازمان بورس به شرکت‌های سبدگردانی تحمیل می‌کند این است که به ازای هر ۵۰ میلیارد تومان شرکت موظف است که یک تحلیلگر را به تیم اضافه کند و به ازای هر ۱۰۰ میلیارد تومان باید نیرو متخصص و دارای مدرک مدیر سبد استخدام کند. چنین دستورالعملی دو مشکل عمده دارد. اول اینکه تعداد افراد با این مدارک بسیار محدود می باشد. دوم اینکه، در اقتصاد تورمی ما، قیمت‌ها به طور پیوسته افزایش پیدا می کنند، قانونی گذاشته شده که بر حسب ریال سقفی تعیین شده است. در واقع پس از گذشت مدت کوتاهی سقف های گذاشته شده، معنای خود را از دست می‌دهد. مشابه دستوالعمل مصوب حدودا پانزده سال پیش برای کارگزاری‌ها که کارکنان کارگزاری هر سال حداکثر مجاز به خرید و فروش سالانه ۲۵ میلیون تومان باشند. چنین دستورالعمل هایی که اساسا قابلیت رعایت ندارند، عملا فعالین بازار را هدایت می کنند که یا متخلف باشند یا پنهان کاری کنند.
تفاوت سبدگردانی با صندوق‌های سرمایه‌گذاری
در سبدگردانی خود سرمایه‌گذار مستقیما مالک سهام و سایر اوراق بهادار محسوب می‌شود. سبدگردان صرفا با وکالت از سرمایه‌گذار اقدام به خرید و فروش اوراق بهادار می‌کند. بنابراین سرمایه گذار دقیقا و مستقیما از سبد سرمایه‌گذاری خود آگاه هست و دسترسی کامل به آن دارد. در حالی که در صندوق‌های سرمایه‌گذاری، فرد به صورت غیر مستقیم مالک سهام و سایر اوراق خریداری شده توسط صندوق می‌شود.
همانطور که از تعریف سبدگردانی هم مشخص است، سبد گردان یک شخصیت حقیقی نیست؛ بلکه شخص حقوقی است. در حال حاضر علاوه بر برخی شرکت‌های زیر نظر کارگزاری‌ها که مجوز سبدگردانی را از سازمان بورس و اوراق بهادار دریافت کرده‌اند، چند شرکت سبدگردانی هم به صورت مستقل با اخذ مجوز از سازمان بورس، تاسیس شده‌اند که سرمایه‌گذاران با مراجعه به آن‌ها می‌توانند از خدمات سبدگردانی آن‌ها بهره‌مند شوند.
توصیه مهم ما به شما این است که از سپردن سرمایه خود، به اشخاص حقیقی و حقوقی که از سازمان بورس مجوز ندارند خودداری کنید. برای اطلاع از اسامی و شناخت شرکت‌های دارای مجوز می‌توانید به پایگاه اینترنتی سازمان بورس و اوراق بهادار به نشانی www.seo.ir بخش نهادهای عالی تحت نظارت مراجعه کنید.
بر اساس مقررات، سبدگردان موظف است قبل از تشکیل سبد سرمایه گذاری برای هر شخصی، میزان ریسک‌پذیری سرمایه گذار را ارزیابی، و سبد سرمایه‌گذاری متناسب با ریسک‌پذیری شخص تنظیم کند.
برای مثال سبدگردان برای فردی که قدرت ریسک‌پذیری کمتری دارد عمدتا اوراق مشارکت و اوراق اجاره که بازدهی ثابتی دارد خریداری می‌کند؛ و مبلغ کمتری از سرمایه را به خرید سهام که ریسک بیشتری دارد اختصاص می‌دهد.
آیا سرمایه گذاری در شرکت‌های سبدگردانی کار عاقلانه‌ایست؟
درآمد شرکت‌های سبدگردان از کارمزدی است که از سرمایه گذار می‌گیرند و خود پولی را برای سرمایه گذاری در سهام استفاده نمی‌کنند. بنابراین هرچه میزان سود سرمایه‌گذار بیشتر شود درآمد آن‌ها نیز با توجه به قراردادی که با سرمایه‌گذار بسته‌اند بیشتر می‌شود. اما باید توجه داشت که سازمان بورس ضرری را در این رابطه جبران نخواهد کرد همچنان که در سود سهامداران و سرمایه‌گذران نیز شریک نیست. معمولا شرکت‌های سبدگردان نیز طبق عرف در ضرر سرمایه‌گذار سهیم نمی‌شوند. پس اگر قصد سرمایه گذاری در شرکت‌های سبدگردانی را دارید، باید به خوبی از میزان ریسک‌پذیری خود باخبر باشید، و آن را به‌طور کامل به نماینده‌های شرکت یا فرد حقوقی مورد نظر انتقال دهید.
معمولا اطرافیان ما از شکست‌ها و ضررهای خود در این بازار صحبتی به میان نمی‌آورند؛ اما به محض انجام یک معامله‌ی موفق همه‌ی دوستان و آشنایان را مطلع و باخبر می‌کنند. اعتماد کردن صرفا به گفته‌های دیگران، راه درستی برای پیدا کردن یک سبدگردان خوب نیست و ممکن است تبعات جبران‌ناپذیری را برای سرمایه‌گذار به همراه داشته باشد. پس اگر آگاهی و علم کافی یا حتی وقت مناسب برای مدیریت سبد سهام خود را ندارید، حتما به خوبی و مفصل برای پیدا کردن یک شرکت سبدگردان کاربلد و مجاز زمان بگذارید.
سبدگردانی، سرمایه گذاری دربورس، مشکلات سبدگردانی، ریسک های سبدگردانی، سبدگردانی قانونی، آشنایی با سبدگردانی، سبدگردانی قانونی، قوانین سبدگردانی